top of page

TILLANDSIA 101
-
HAVA BİTKİSİ BAKIMINA GİRİŞ

34519066521_f1295d7faa_k.JPG

Tillandsia, airplant veya hava çiçeği adları ile daha önce duyup, “Bu da nedir?” diye sorgulamış ve gerçek, canlı ve büyüyen bir bitki olduğuna belki inanmamıştınız bile... Ama yeryüzündeki birbirinden ilginç canlı türlerinden yalnızca bir tanesi olan bu garip bitkilerin bugüne kadar doğal yaşamında keşfedilmiş 450’den fazla türü mevcut, ve halen de meraklı yetiştiriciler tarafından çapraz polenleme yöntemi ile yeni türler katılmaya devam ediliyor. Tüm dünyanın tropikal ormanlarındaki damarlı bitkilerin toplamda üçte ikisini oluşturduğunu da düşünecek olursak, bu birbirinden renkli ve benzersiz formda bitkiler gördükleri ilgiyi hak ediyorlar diyebiliriz 😊

Bromeliad ailesinin mensupları olan hava bitkilerinin büyük çoğunluğu Meksika, Güney Amerika ve Guatemala orijinli. Ancak polen ve tohumlarının kuşlar, böcekler ve rüzgar tarafından kolaylıkla taşınabilecek yapıda olması sayesinde tüm dünya genelinde, içinde bulunduğu ortam koşullarına göre farklı şekillerde gelişerek bu günlere kadar ulaşmıştır. Ortalama ömürleri 3-5 sene civarında, ama Xerographica gibi 20 seneden fazla yaşayan türleri de bulunuyor.

IMG (12)-2.JPG

Tüm hava bitkisi türleri hayatlarında 1 kere çiçeklenir ve bu rengarenk çiçekler 2-4 hafta arası dayanır. Çiçeklenme sonrasında ise yerini yavrularına bırakır. Bu noktada sahiplerinin yavruları ayırarak kendi başlarına yeni bir bitki mi, yoksa ayırmayarak “clump” denen kümeleri oluşturan birleşik bir bitki mi istediğine karar vermeleri gerekir. Yavrular ayrılacaksa annelerinin en az üçte biri boyutuna gelmeleri beklenerek hafif bir döndürme hareketi ile kolayca ayrılabilir. Ayrılan yavrular aynı koşullarda büyütülmeye devam edilebilir.

IMG (1)-2.JPG

Tillandsia türlerinin en ilgi çekici yanlarından birisi de saksı ihtiyacı olmadan yaratıcı fikirlerde kullanılabilmesidir. Köklerini doğal habitatında yalnızca etrafındaki ağaçlara, dallara, kayalara, kütüklere, bazen de elektrik tellerine tutunmak ve kendini sabitlemek için kullanır. “Epifit” olarak adlandırılan bu tür hava köklerine sahip bitkilerin büyük çoğunluğu gibi hava bitkileri de ihtiyaç duyduğu nemi ve mineralleri yapraklarından alır. Ortalama ev şartlarında bitkilerin kök yapması sık rastlanmaz, ama eğer uygun koşullar sağlanmış ve köklenme başlamışsa daha sade bir görüntüye ulaşmak için köklerin budanmasında bir sakınca yoktur.

DSC00325.jpg
IMG_0413.JPG

Bitkilerinizin içinde durabileceği henüz akıllara bile gelmemiş sınırsız seçenek olmasıyla beraber, bu objelerin bakır içermemesine ve zamanla paslanmayacak olmasına dikkat edilmeli, zira bakır ve pas bileşenleri Tillandsia’lar için toksiktir ve temas ettiği noktalarda sararmalar yaratır. Paslanmaz teller, sert kütükler, doğal taşlar, deniz kabukları, mantar ve seramik objeler hava bitkilerini barındırmak için en çok kullanılan güvenli materyallerdendir.

IMG_0936.JPG
IMG (18)-2.JPG
IMG (6)-2.JPG

Hava bitkileri “Mesic” ve “Xeric” olmak üzere 2 ana sınıfa ayrılır. Mesic airplant türleri daha nemli ve serin koşullarda, sık bitki örtüsünün genellikle alt tabakalarında yaşamak üzere evrimleşmişlerdir. Alt tabakalara ulaşan sınırlı miktarda güneş ışığından en yüksek seviyede yararlanarak fotosentez yapabilmesi için genellikle yaprakları daha yeşil renklerde ve pürüzsüzdür. Bitkinin suyu ve havadaki besinleri emebilmesini sağlayan ve “trikom” adı verilen pullar daha az belirgindir. Tillandsia Bulbosa, Tillandsia Baileyi, Tillandsia Butzii, Tillandsia Tricolor ve Tillandsia Fasciculata, Mesic hava bitkilerine örnektir.

Xeric airplant türleri ise daha çetin çöl şartlarına uyum sağlayarak, şiddetli güneş ışınlarını yansıtmak için yapraklarının dışında oluşturduğu trikomlar sayesinde parlak, tüylü ve genelde gümüşümsü bir görünüm almış olan türlerdir. Bu trikomlarla havadaki az miktardaki suyu ve mineralleri yakalayarak hayatta kalır. Trikomlar bu nedenle bitki için hayati öneme sahip olduğundan, yapraklara mümkün olabildiğince az dokunulmalı ve sürtünmeler sonucu dökülmesine izin verilmemelidir. Dip kısımlardan kavrayacak 1-2 nokta belirleyerek her zaman bu noktalardan tutulması, bitkinin rahatsız olmaması için çok önemlidir. Çöl iklimine göre evrimleşen türler olduğundan yüksek ışık koşullarına ve düşük neme daha dayanıklılardır. Başta Tillandsia Xerographica olmak üzere Tillandsia Caput-Medusae, Tillandsia Ionantha, Tillandsia Harrisii, Tillandsia Curly Slim ve Tillandsia Capitata, birer Xeric hava bitkisidir.

IMG (7)-2.JPG
IMG (2)-2.JPG
IMG (4)-2.JPG
IMG (21)-2.JPG

Hava bitkilerinin bakımı bugüne kadar alışmış olduklarımızdan biraz farklı olsa da, dikkat edilmesi gereken birkaç temel ihtiyacını karşıladıktan sonra geriye oturup güzelliklerini izlemek kalıyor.

İlk sırada ve en çok dikkat edilmesi gereken şey yeterli hava akımının sağlandığı, direkt güneş almayan ama mümkün olabildiğince aydınlık bir yer seçimi. Daha ışıksız veya hiç gün ışığının ulaşmadığı yerlerde fazla güçlü olmayan yapay aydınlatmalar da çoğu zaman yeterli olur. Aynı zamanda doğal yaşam ortamını en azından andıracak kadar yeterli nem bulunan bir ortam olmasına dikkat edilmeli. Evde birkaç farklı bitkinin bulunduğu köşeler genellikle kendi etraflarında küçük bir mikro iklim oluştururlar, bu bölgeler Tillandsia’larınızın bulunabileceği güzel yerlerdir. Hava bitkileri çok çeşitli şartlara uyum sağlayabilirler ama durağan havaya sahip nemli ortamlar bunlardan biri değildir. Özellikle kapalı tip teraryum ve camekan gibi yerlerde önüne geçilemeyen bir hızla çürürler. Klima ve radyatör çalışan kuru ortamlarda ise kurumalarını önlemek için daha sık nemlendirme yapılmalıdır.

IMG (9)-2.JPG

Sulama sıklıkları bitkinin Xeric veya Mesic hava bitkisi türlerinden olmasına göre değişkenlik gösterse de teknikler aynıdır. Ortam şartları göz önünde bulundurularak haftada 1-3 sefer arası bitkinin tüm yaprakları hafifçe ıslanana kadar spreylemek basit bir sulama için yeterlidir, ortam şartları çok zorlayıcı değilse bitkinin yaşamını sürdürmesi için çoğu zaman uygundur. Hava bitkileri Krassula asit metabolizmasına (CAM: Crassulacean Acid Metabolism) sahip bitkilerdir ve çoğu bitkide alışkın olduğumuz gibi karbondioksit ihtiyacını gündüz değil, gece saatlerinde karşılar. Gün içinde fotosentez ile depoladığı enerjiyi kullanarak gece boyunca oksijen üretir. Bitkinin nefes alıp vermesini sağlayan "stoma" isimli kapakçıkların tıkanmaması için sulamalar gün içerisinde, mümkünse sabahın erken saatlerinde yapılmalıdır.

Tam bir sulama yapmak için ise bitkiler su dolu bir kabın içerisine batırılarak 1 saat kadar bekletilir ve sonrasında yaprakların arasında kalan fazla su silkelenerek baş aşağı şekilde kurutulur.

Hiçbir durumda yaprakların arasındaki suyun 2 saatten fazla sabit kalmamasına dikkat edilmelidir, biriken fazla su durağan hava ile birleştiğinde hava bitkileri için çürümeyle sonuçlanan ölümcül etkilere yol açar.

Sulama suyu tercihi olarak hafif asidik (pH 5.5-6.5 arası), klor ve ağır mineralleri içermeyen sular idealdir. Bunun için en iyi örnek yağmur suyudur, ancak çeşmeden doldurularak güneşli bir yerde ağzı açık şekilde 24 saat bekletilen sular da kullanılabilir.

Sulamaların direkt güneş ışığı altında yapılmamasına özen gösterilmelidir. Aksi takdirde yapraklarda biriken su damlacıkları birer büyüteç görevi görerek, her birinin oluşması haftalar veya belki aylar almış olan değerli yapraklarının üzerinde üzücü güneş yanıkları oluşturabilir.

IMG (5)-2.JPG

Tillandsia’lar ihtiyacı olduğu minerallerin bir çoğunu havadan alarak karşılayabilse de, her bitki gibi az da olsa dışarıdan besin takviyesi ihtiyacı olduğu dönemler olacaktır. Soğuk sezonlarda ayda 1-2 kere, sıcak ve aktif sezonda ise en az haftada bir hafifçe gübreleme yapmak hava bitkilerini mutlu eder. Bu iş için Gurme Bitki güvencesi altında, yılların deneyimi ve bilgi birikimi ile hazırlamış olduğumuz özel hava bitkisi besinlerimizi kullanabileceğiniz gibi, orkide veya bromeliad’lar üzerinde kullanılabilecek sıvı besinleri de beşte bir oranında seyrelterek kullanabilirsiniz.

Hava bitkilerini zarara yol açmadan tamamen kapsamlı olarak gübrelemek çok ince hesaplara dayandığından ilk kez deneyeceğiniz besinlerin kullanımı sırasında çok dikkatli olmalısınız. Kullanacağınız besinlerin içerisinde başta bakır olmak üzere çinko, bor, demir ve diğer metallerin gereğinden fazla varlığı bitki üzerinde ciddi derecede toksik etkilere yol açacaktır. Yalnızca topraktaki mikroorganizmaların çözerek bitkinin kullanımına hazır hale getirebileceği üre azot yerine, yapraktan alımı daha kolay olan amonyak veya nitrat azot içeren besinlerin kullanımı daha uygun olacaktır.

Hava bitkilerinin sağlıklı büyüme için ihtiyaç duyduğu önemli mineraller azot, fosfor, potasyum, magnezyum ve sülfürdür, ancak bunların yanında çok küçük oranlarda diğer iz elementler de dört dörtlük bir gelişim için olmazsa olmazdır.

IMG (14)-2.JPG
IMG (13)-2.JPG

Budama hava bitkileri için sıklıkla gündeme gelen bir konu değildir, zaman içinde sararmış olan alt yapraklar, kurumuş yaprak uçları ve istenmeyen kökler isteğe göre budanabilir.

Budamalarda her zaman keskin ve temiz makaslar kullanılması, düzgün bir kesik olması ve bitkiye kesiklerden hastalık yayılmaması için önemlidir.

Hastalık demişken, hava bitkilerine hasar verebilecek zararlıların sayısı pek fazla değildir ama sahipleri çıplak gözle görülemeyen zararlılar için de tetikte olmalıdır. Bakteriyel, fungal ve viral hastalıklara yol açabilecek canlılar her zaman her yerde bulunur ancak bitki üzerine yerleşmesi ve çoğalmaya başlaması uygun koşullarda gerçekleşir. Yetersiz hava sirkülasyonu ve fazla nemli koşullarda bu tür patojenler hızla yayılır, bitkiyi ele geçirir ve günler -bazen saatler- içinde çürümelere yol açar.

Bu tür durumları bitkinin bulunduğu ortamın havalanmasını ve hijyenini düzenli olarak sağlayarak önleyebilirsiniz. Faydalı bakteriler, etkin mikroorganizmalar ve benzeri mikrobiyal mücadele yöntemleri ile bu patojenlerin bastırılması da biraz maliyetli, ama doğal ve etkili çözümlerden biridir.

IMG (10)-2.JPG
IMG (11)-2.JPG
IMG (19)-2.JPG
IMG (16)-2.JPG

Diğer tüm bitkilerde olduğu gibi hava bitkileri de göstereceğiniz sevgi ve şefkati hissederek, bahsettiğimiz noktalara dikkat etmeniz halinde mutlu bir şekilde büyüyecektir. Dünyanın en ilginç bitki türlerinden olan Tillandsia’ların size, çevrenize ve ortamlarınıza farklı bir hava katacak olması şüphesiz bir gerçek 😊

bottom of page